Ibn Hazm „Naszyjnik gołębicy"

Etienne Dinet  Raoucha  by  Nasreddine Dinet (1861–1929) Źródło: Wikimedia

Głosem autora

Ibn Hazm urodził się w 994 roku w Kordobie jako syn wezyra na dworze Hiszama II. Otrzymał najlepsze z możliwych wykształcenie i stał się jednym z najwybitniejszych teoretyków teologii i prawa muzułmańskiego.

„Naszyjnik gołębicy”, który powstał gdzieś pomiędzy 1019 a 1023, to młodzieńcze dziełko, napisane, zanim jeszcze Ibn Hazm poświęcił się drodze naukowej. Szybko zdobyło ono ogromną popularność, zarówno w arabskiej Hiszpanii, jak i na całym arabskim Wschodzie. Niestety kolejne historyczne zawieruchy sprawiły, że licznie sporządzane rękopisy uległy zniszczeniu. Ocalał tylko jeden, wykonany w 1338 roku, który trafił do biblioteki orientalistycznej Uniwersytetu Lejdejskiego. Niestety! Kopista, jak sam oświadcza na końcu przepisywanego dzieła, beztrosko poskracał wszystkie cytowane przez Ibn Hazma wiersze. Wszystkie, poza tymi z końcowego rozdziału, które głoszą chwałę Allaha. Stąd też nieproporcjonalna długość poetyckich cytatów w ostatnim rozdziale w porównaniu z całością tekstu. 

I to tyle tytułem wstępu, bo w dalszej części oddam głos autorowi - on sam najlepiej przedstawia swoje dzieło.

„Poleciłeś mi, niech Bóg cię uświetni, żebym napisał dla ciebie traktat opisujący miłość, jej przejawy, przyczyny i cele – co się zdarza w miłości i przez miłość. Chciałeś, żebym się kierował drogą prawdy, unikał przesady i sztuczności, opisywał wszystko tak, jak się zdarzyło, zgodnie z tym, co pamiętam i jak to pojmuję. […]

W pracy, jaką poleciłeś mi wykonać, będę wspominał tylko wydarzenia, które osobiście widziałem i przeżyłem, a także to, co opowiadali mi ludzie godni zaufania. Wybacz mi, że nie wymieniam nazwisk, ale są tam takie, pod którymi ukrywa się serdeczny przyjaciel lub znana osobistość. Wystarczy, że nazwę po imieniu ludzi, którym nie przyniesie to szkody i nie okryje ani mnie, ani wymienionego wstydem, a także tych, których postaci ze względu na ich sławę nie da się ani ukryć, ani pominąć, jak również ludzi z natury podłych, którzy godzą się, by ich historię wyjawić i opisać.

W mojej rozprawie zacytuję wiersze, które napisałem na temat tego, co sam przeżyłem.

Moją rozprawę podzieliłem na trzydzieści rozdziałów, z czego o podstawach miłości jest dziewięć. Pierwszym z nich jest rozdział o oznakach miłości, a potem następują rozdziały:

O tych, którzy zakochali się podczas snu
O tych, którzy pokochali z opisu
O tych, którzy zakochali się od pierwszego wejrzenia
O tych, których miłość przychodzi dopiero po dłuższym czasie
O aluzji w słowach
O znakach oczami
O wymianie listów
O posłańcach

Z trzydziestu rozdziałów dwanaście mówi o przypadłościach w miłości, o cechach miłości godnych pochwały i godnych potępienia. […] Tych dwanaście rozdziałów to:

O pomocnym przyjacielu
O zbliżeniu
O dochowaniu tajemnicy
O rozgłaszaniu tajemnicy
O posłuszeństwie
O nieposłuszeństwie

O tych, którzy pokochali dla jakiejś cechy i potem nie kochają już nikogo, kto tej cechy nie posiada

O małych radościach
O wierności
O niewierności
O wyczerpaniu
O śmierci

Sześć rozdziałów jest poświęconych chorobom miłości:

O tym, który czyni wymówki
O szpiegu
O oszczercy
O rozłące
O rozstaniu
O zapominaniu

Dwa rozdziały z tych sześciu mówią o sprawach, które są przeciwieństwem pojęć omówionych we wspomnianych już rozdziałach, a mianowicie: »O tym, który czyni wymówki« - jego przeciwieństwem jest rozdział »O pomocnym przyjacielu« i rozdział »O rozłące«, któremu przeciwieństwem jest rozdział »O połączeniu«.

Dalej następują rozdziały, którymi zamykam rozprawę a są to:

rozdział, który mówi o nieprzystojności i grzechu
oraz rozdziały o pochwale cnotliwości.

Było moim celem, aby ostatnie słowa i zakończenie rozprawy stały się wezwaniem do posłuszeństwa wobec Boga wszechmogącego, do wykonywania tego, co dobre, i do odmowy czynienia tego, co złe, bo taki jest obowiązek każdego wiernego”*.

Ibn Hazm 
„Naszyjnik gołębicy"

---
* Ibn Hazm, „Naszyjnik gołębicy: O miłości o kochankach”, przeł. Janusz Danecki, wiersze przeł. Aleksandra Witkowska, PIW, 1976, s. 24-26.