"24 współczesne opowiadania południowoafrykańskie"

Credit Line: Steve Evans

 Ciemne doliny Ziemi Zulu i nie tylko...

Książka ta wpadła mi w ręce właściwie przypadkowo, bo chociaż szukałam autorów afrykańskich, to jednak nie jestem miłośniczką ani krótkich form, ani tym bardziej antologii. Doszłam jednak do wniosku, że właśnie taki ‘przegląd’ pozwoli mi odnaleźć ciekawych pisarzy. I jestem jednocześnie zachwycona i rozczarowana. Zachwycona, bo wiele utworów w tym zbiorze jest wręcz fantastycznych, a rozczarowana, bo z polskimi tłumaczeniami utworów tych pisarzy jest bardzo krucho.

„24 opowiadania południowoafrykańskie” to nie tylko opowiadania, ale i kilka wierszy. Ich wyboru dokonały Maryla Metelska i Ernestyna Skurjat. Wiele z nich pochodzi ze zbioru „South African Writing Today” w wyborze noblistki Nadine Gordimer i Lionela Abrahamsa.  

Akcja większości zawartych w antologii opowiadań toczy się w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych ubiegłego stulecia i ukazuje skutki społeczne wprowadzanych masowo ustaw rasistowskich (ustawa o niemoralności, zakazująca stosunków płciowych pomiędzy osobami różnych ras; ustawa o zakazie małżeństw mieszanych; ustawa o adnotacjach w dowodach osobistych, gdzie literką oznaczano przynależność rasową, a cyferką kolor skóry, itd.).

Nelson Mandela

Ale chociaż w twórczości pisarzy RPA dominuje nurt antyrasistowski, to nie wszystkie opowiadania do niego nawiązują. Akcję niektórych z nich można z powodzeniem przenieść na grunt rodzimy (niestety!). W większości z nich jednak problem rasizmu jest uwidoczniony - jak mówi bohater opowiadania Nathaniela Nakasy: „Duch dyskryminacji rasowej, która zdominowała życie wszystkich Południowoafrykanów, monotonnie nawiedza stoły całego miasta. Często myślałem sobie, że musi irytować ludzi, którzy są na tyle inteligentni, aby grzecznie konwersując, omijać problem segregacji. Mnie to nie grozi, ja do takich nie należę”. Ale stąd też w biografiach większości pisarzy przewijają się takie słowa jak: aresztowanie, więzienie, emigracja, zakaz publikacji w kraju.

 Moją uwagę przyciągnął szczególnie Can Themba. W zbiorze jest kilka jego opowiadań: „Kwashiorkor” (choroba gł. dzieci, spowodowana niedoborem białka w żywieniu), „Pociąg z Dube”, „Garnitur”. Tematyka tych opowiadań porusza problemy ogólnoludzkie - narastającą obojętność ludzi wobec aktów przemocy, zazdrość i psychiczne znęcanie się nad drugim człowiekiem. Mroczne. Napisane zwartym, oszczędnym stylem, ukazują obrazy bez stopniowania napięcia – tym bardziej zaskakujące i okrutne jest zakończenie. 

Przepiękne, choć pełne tragizmu są opowiadania Alexa la Gumy. Fantastyczne i pełne humoru jest opowiadanie Alana Patona pt. „Sponono”, którego bohater jest wyznawcą swoistego rodzaju filozofii podobnej do, znanego nam z rodzimej literatury, Kalego. Przejmujące są opowiadania Jacka Cope pt. „Pęknięcie na niebie” i Jamesa Matthews pt. „Park”, a przewrotne i pełne ironii - opowiadania Nathaniela Nakasa i Lewisa Nkosi.

Credit Line: Blue Skyz Studios

I jeszcze, na zakończenie, jako próbka poezji - wiersz Mazisi Kunene pt. „Patrząc na młodość”, który przywiódł mi na myśl czarnych chłopców z powieści J.M. Coetzeego „Wiek żelaza”.

Kochałem
Dzieci lwa,
Kiedy im zaczynały wyrastać grzywy
Jak dawnym bohaterom.
Widziałem,
Jaka wspaniała czeka je przyszłość,
Kiedy skakały na smukłe szyje antylop,
Które tak długo szczyciły się lotnością.
Chwaliłem
Ich zręczność i siłę
Wiedząc, jak szybko zaczną zabijać bawoły.


Zachęcam wszystkich, bo naprawdę warto sięgnąć po utwory tych pisarzy, chociażby tylko po to, by móc spojrzeć ich własnymi oczyma na rzeczywistość, którą znamy jedynie z artykułów prasowych i telewizji.

- - -

"24 współczesne opowiadania
południowoafrykańskie"

ANTOLOGIA: Mtshali Oswald Mbuyiseni, Delius Anthony, Uys Sannie, Cope Jack, Rive Richard, Wannenburgh Alf, Krige Uys, Jacobson Dan, Kunene Mazisi, Clarke Peter, Motsisi Casey, Themba Can (Themba Daniel Canodoise), La Guma Alex, Matthews James, Kgositsile Keorapetse, Paton Alan, Nakasa Nathaniel, Matshikiza Todd, Brutus Dennis, Mphahlele Ezekiel, Nkosi Lewis