Li Yiyun „Tysiąc lat dobrych modlitw”

 Credit Line: Cristiana Gasparotto

        Chiny z okien Instytutu

Li Yiyun jest pisarką chińskiego pochodzenia na stałe mieszkającą w Stanach Zjednoczonych. Pisze w języku angielskim, jednak akcja jej powieści i opowiadań często rozgrywa się w Chinach. „Tysiąc lat dobrych modlitw” to debiutancki zbiór opowiadań. W Polsce ukazała się, także wydana przez Czarne, jej powieść „Włóczędzy”, która, moim zdaniem, również zasługuje na uwagę czytelników.

Dwa pierwsze opowiadania, dwa środkowe i ostatnie (tytułowe) chyba można pominąć, bo niczym szczególnym się nie wyróżniają, chociaż i w nich, mimo odczuwalnej znajomości tematu i psychologicznej wiarygodności postaci, coś wydaje się zgrzytać. Dopiero jednak podczas lektury „Nieśmiertelności” zrozumiałam, dlaczego odnoszę wrażenie, że świat przedstawiony przez Yiyun Li w pewnym stopniu stanowi wytwór wyobraźni, a nie odbicie rzeczywistości.

Nahai Gina Barkhordar "Pawi krzyk"

Credit Line: Jinterwas

Dlaczego krzyczy paw?

Na początku był tylko Zurwan, który był wszystkim i wszystko było nim. Zurwan zapragnął potomka, który byłby samym dobrem i jasnością – począł Ormuzda. Ale gdy rozmyślał nad jasnymi stronami, szczęściem i mądrością, w jego głowie kształtowały się jednocześnie cechy przeciwne – z ciemności, nieszczęścia i złości narodził się Aryman.

„– Rzecz nie w tym – powiedział swemu ojcu Aryman – że jestem niezdolny do czynienia dobra. Lecz w tym, że wybrałem zło.

Żeby udowodnić światu własną wielkość, Aryman stworzył Pawia”[1].

Paw to najjaśniejsza gwiazda w gwiazdozbiorze o tej samej nazwie. Czy to ta sama żółta gwiazda, do noszenia której zmuszano Żydów, na znak ich przynależności narodowej i religijnej? Gwiazda noszona jak piętno – znak największego zła – nieczystych, których dotyk, a nawet oddech, mógł skazić prawowiernych wyznawców Boga; ludzi zamykanych w gettach, bez żadnych praw, otoczonych ogólną pogardą, nienawiścią i strachem przed złem, które wnoszą samym swoim istnieniem.

Brouwer Johan "Joanna Szalona: tragiczne życie w niespokojnym czasie"

Credit Line: Juana la Loca as child

W wieży Juany la Loca

Dramatyczne losy Joanny, zwanej w Hiszpanii Juana la Loca, czyli Joanna Szalona były i są inspiracją zarówno dla prostego ludu, jak dla poetów, malarzy i pisarzy. Wokół jej postaci narosła legenda – Joanna stała się symbolem miłości przekraczającej wszelkie granice. 

Była jednym z pięciorga dzieci Ferdynanda II i Izabeli I Kastylijskiej, pary, która zjednoczyła Hiszpanię i dla zasług dokonanych na rzecz Kościoła obdarzona została przydomkiem „Katolicki”. Podobnie jak związki małżeńskie jej rodzeństwa - i jej ślub z Filipem I, synem cesarza rzymskokatolickiego Maksymiliana, miał wzmocnić polityczne przymierze Hiszpanii i Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego. Filip I, zwany Pięknym, wzbudził jednak w swej małżonce uczucia tak gorące, że od pierwszego spojrzenia stał się on dla niej Światem. A ponieważ piękny małżonek nie był wzorem małżeńskiej wierności, dochodziło do scen zazdrości pełnych wybuchów nienawiści i agresji. To było przyczyną/pretekstem do zamykania Joanny w odosobnieniu.

Ihimaera-Smiler Witi Tame "Jeździec na wielorybie"

 Credit Line: RaynaultM

Opowieść z Kraju Długiej Białej Chmury

Tym razem powieściowa ścieżka wywiodła mnie hen, daleko, aż na antypody. Gdzieś wyczytałam, że gdyby wbić w globus długą szpilkę i poprowadzić ją z Warszawy przez środek ku przeciwległej ściance, to jej drugi koniec pojawiłby się właśnie gdzieś u wybrzeży Nowej Zelandii – kraju bujnej roślinności, dziwnych zwierząt, ludożerców, egzotycznych wierzeń i mitów.

„Dawno temu, kiedy Ojciec Niebo i Matka Ziemia zostali rozłączeni, boskie dzieci obojga rodziców podzieliły między siebie królestwa Ziemi. Królestwo oceanu przypadło Panu Tangaroa; w hierarchii zajmował on drugie miejsce, ustępując tylko Panu Tane, ojcu człowieka i bogu lasów, i w ten sposób została ustanowiona ścisła więź między ludźmi i mieszkańcami oceanu, między ziemią i morzem. [...]

Kiedy jednak świat się zestarzał, a ludzie zapomnieli o swym boskim pochodzeniu i stopniowo utracili zdolność rozmawiania z wielorybami, została zerwana więź między nimi. Odtąd znajomość mowy wielorybów była dana nielicznym ludziom. Jednym z nich był nasz przodek, Paikea"[1].  

Jagielski Wojciech "Trębacz z Tembisy. Droga do Mandeli"

"Mandela on Israeli apartheid"  

 Credit Line: Carlos Latuff

W pogoni za marzeniami

Trzech mężczyzn: Nelson Mandela – ikona ruchu antyrasistowskiego, Freddie "Saddam" Maake – pierwszy kibic stadionów piłkarskich RPA i wynalazca wuwuzeli oraz Wojciech Jagielski – reporter. Trzy różne charaktery, trzy odmienne życiorysy a jednak coś tych trzech ludzi łączy. SPRAWA. Każdy z nich odnalazł swoje miejsce na ziemi, swoją sprawę, w imię której gotów był poświęcić wszystko. Być może był to wybór a być może, jak powiadał Saddam, to spada na człowieka nagle i nie ma od tego ucieczki, bo to właśnie zostało człowiekowi przeznaczone. Mandela oddał swoje życie walce z apartheidem, Freddie spełnił się jako największy kibic piłki nożnej a Wojciech Jagielski odkrył, że jego powołaniem jest być blisko wszędzie tam, gdzie dzieje się coś ważnego, móc dotknąć ważnych wydarzeń.

Iwasaki Mineko "Gejsza z Gion"

„Geisha z Gion” (fragment)

 Credit Line: Todd Laracuenta

Z wizytą w krainie wierzb i kwiatów

Na Dalekim Wschodzie, na Wyspach Japońskich, są szczególne miejsca, zwane karyūkai, w których rządzą wyłącznie doznania estetyczne. Są to zamknięte społeczności, w których żyją i pracują starannie szkolone artystki, znane jako gejsze.

Karyūkai znaczy „świat wierzb i kwiatów”, bo każda gejsza jest jak kwiat, piękna w niepowtarzalny sposób, i niczym wierzba – wdzięczna, giętka i silna”*.

Tak rozpoczyna swoją opowieść Mineko Iwasaki – najsłynniejsza japońska gejsza ubiegłego stulecia. Ładnie rozpoczyna. Myśl o sięgnięciu po książkę napisaną przez, niezadowoloną z interpretacji jej opowieści przedstawionej w „Wyznaniach gejszy” przez Goldena, Japonkę, przerażała mnie nieco (po ostatniej wpadce ze wspomnieniami chińskiej artystki). Nie było tak źle. Język na mnie nie napadł.

Skármeta Esteban Antonio "Listonosz Nerudy czyli Żarliwa cierpliwość"

„Selfportrait with black dog” by Gustave Courbet (1841)

I tylko morze wciąż szumi tak samo...

Antonio Skármeta jest chilijskim pisarzem, reżyserem filmowym, wykładowcą i tłumaczem. Jego wzruszająca opowieść o prostym listonoszu, który stał się przyjacielem wielkiego poety, najpierw zaowocowała filmem o tym samym tytule, następnie sztuką teatralną, a dopiero na sam koniec, po niemal czternastu latach od opisanych wydarzeń, doczekała się formy powieści.

Jako młody dziennikarz został Skármeta wysłany do Isla Negra, by przeprowadzić z Pablem Nerudą wywiad na temat kobiet jego życia. Historię tę pisarz komentuje tak: 

Moor Margriet de "Wirtuoz"

„Singing Boy with a Flute” by Frans Hals

Allegro appassionato

Margriet de Moor urodziła się w 1941 roku i mieszka w Amsterdamie. Z wykształcenia jest pianistką i śpiewaczką, dziwić więc nie powinien temat podjęty przez nią w powieści. Temat opery i śpiewaków operowych.

Obraz rozśpiewanej Italii, włoskich oper i kompozytorów chyba jest jednym z tych, które głęboko tkwią w ludzkiej świadomości. To przecież w Wenecji powstaje pierwszy teatr operowy, a chwilę potem muzyka operowa rozbrzmiewa we wszystkich włoskich miastach, skąd rozprzestrzenia się na cały świat. Filarem przedstawień operowych są śpiewacy – primo uomo (kastrat) i prima donna. Tak, tak - dziwnie to może brzmi, ale kiedyś partie męskie, takie jak np. Juliusz Cezar czy Rinaldo, pisane były właśnie na soprany i wykonywali je kastraci. Kastraci, którzy byli gwiazdami opery – muzycy byli jedynie "dostarczycielami muzyki".